در بیشتر کشورهای جهان، ساختوساز در محدوده‌ی شهرها یا حریم آن ها دارای ضابطه است.
این ضوابط از یک سو تأمین امنیت شهروندان و از سوی دیگر برای زیباسازی شهرهاست ،
ممکن است مانند تمامی مقررات دیگر توسط شهروندان جامعه نقض شود .
پس ضرورت دارد نهادی برای رسیدگی به این تخلفات تعیین گردد.
مدتی قبل اگر کسی بدون داشتن پروانه(مجوز) اقدام به احداث ساختمان میکرد،
مرتکب جرم شده بود و پرونده‌ی در دادگاه کیفری مورد رسیدگی قرار می‌گرفت.
در نتیجه امکان این که شخصی که این کار را کرده،
به مجازات هایی مثل زندان یا پرداخت جزای نقدی محکوم شود.
پس از چندی ماده ۱۰۰ قانون شهرداری تصویب شد. با تصویب این ماده کمیسیونی به نام «کمیسیون موضوع ماده ۱۰۰ قانون شهرداری» به وجود آمد. وظیفه این کمیسیون ، رسیدگی به تخلفات ساختمانی از لحاظ رعایت نکردن ضوابط شهرسازی و ایمنی است. بنابراین در حال حاضر اگر شهروندان در حوزه ساختمان سازی مرتکب تخلفی شوند، این تخلف در کمیسیون ماده ۱۰۰ مورد رسیدگی قرار می‌گیرد.
اگر شخصی در زمینه ساختوساز مرتکب تخلفی شود، شهرداری حق تخریب یا گرفتن جریمه ندارد بلکه فقط میتواند جلوی عملیات ساخت وساز را بگیرد اما باید بلافاصله پرونده را به کمیسیون ماده ۱۰۰ ارجاع دهد تا کمیسیون پس از رسیدگی تصمیم بگیرد که با متخلف باید چه برخوردی صورت بگیرد. تخلفاتی که پرونده مربوط به آنها باید در کمیسیون ماده ۱۰۰ مورد رسیدگی قرار گیرد، به شرح زیر است؛
۱. احداث بنا بدون پروانه(مجوز) یا احداث بنا خارج از پروانه یا مازاد بر آن
۲. عدم احداث پارکینگ یا غیرقابل استفاده بودن پارکینگ
۳. تجاوز به معابر شهر
۴. استحکام نداشتن بنا یا عدم رعایت ضوابط فنی، بهداشتی و شهرسازی در احداث بنا
۵. تغییر کاربری غیرمجاز
احداث بنای بدون پروانه(مجوز)
ماده ۱۰۰ قانون شهرداری بیان می کند ، مالکین زمین‌ها و املاکی که در محدوه‌ی شهر یا حریم آن واقع شده است، باید قبل از هر عملی جهت ساخت وساز یا تفکیک از شهرداری پروانه(مجوز) دریافت کنند. در صورتی که بنایی بدون گرفتن مجوز ساخت از شهرداری دست به ساخت وساز بزند، رأیی که کمیسیون صادر میکند در دو حالت زیر متفاوت خواهد بود:
الف. اگر ساخت وساز بدون رعایت اصول فنی و بهداشتی و شهرسازی باشد، کمیسیون موظف است که حکم به تخریب بنا بدهد.
ب. اگر ساخت وساز بدون گرفتن مجوز از شهرداری بوده ولی اصول فنی و بهداشتی شهرسازی در آن رعایت شده باشد، کمیسیون میتواند حکم به تخریب ویا پرداخت جریمه صادر کند. پس از پرداخت جریمه شهرداری و نیز عوارض قانونی باید برگ پایان کار ساختمان صادر کند.
روند اجرایی کمیسیون ماده ۱۰۰ شهرداری
پس از اعلام موارد تخلف و اخذ لایحه دفاعیه شخص ،
پرونده برای رسیدگی در کمیسیون ماده ۱۰۰ شهرداری به صورت غیر حضوری صورت می گیرد.
در صورتی که نیاز به توضیحات ذی نفع باشد حضور وی بلامانع است.
..
شهرداری و مالک یا قائم مقام وی می توانند ظرف مدت ۱۰ روز پس از ابلاغ رای نسبت به آن اعتراض نمایند.
اما با توجه به ماده ۴۴۴ قانون آئین دادرسی در دادگاه‌های عمومی و انقلاب چنان چه روز آخر موعد مصادف با روز تعطیل ادارات باشد
و یا به جهت آماده نبودن دستگاه قضایی مربوطه، امکان انجام اقدامی وجود نداشته باشد،
روز آخر موعد روزی خواهد بود که ادارات بعد از تعطیل یا رفع مانع باز می شوند.
با توجه به ماده ۴۴۵ موعدی که ابتدای آن تاریخ یا اعلام ذکر شده است،
«روز ابلاغ، اعلام و همچنین روز اقدام» جزء مدت محسوب نخواهد شد.
مرجع رسیدگی به این اعتراض کمیسیون دیگر ماده ۱۰۰ خواهد بود ،
اعضای رسیدگی به اعتراض نباید از افرادی باشند که رأی را صادر نموده اند.
رای این کمیسیون قطعی می باشد.
