با توجه به گستردگی مباحث حقوق مهندسی در این مقاله سعی شده است
مبانی مسئولیت حرفه ای مهندسان ساختمانی مطابق با قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان موردبررسی قرار گیرد.
شورای انتظامی نظام مهندسی که یکی از ارکان سازمان نظام مهندسی ساختمان استان ها می باشد،
به حکم ماده 17 قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب اسفند 1374 و ماده 84 آیین نامه اجرایی آن مصوب1375 در هر سازمان استان تشکیل می شود.
رشد روزافزون ساخت وساز در دهه های گذشته و لزوم تدوین قانون و نظارت دولت ها در این صنعت باعث به وجود آمدن شعبه ای از حقوق به عنوان حقوق مهندسی شده است. حقوق مهندسی همواره سعی دارد با بررسی موضوعاتی مانند مسئولیت حقوقی و کیفری مهندسان، قوانین و مقررات ساخت وساز و نحوه رسیدگی به تخلفات ساختمانی ارتباط بین مالکان، مهندسان، مجری ساخت و تا حدی شخص ثالث را تنظیم نماید.
.
این شورا متشکل است از یک حقوق دان، یک قاضی دادگستری ( با معرفی رئیس کل دادگستری) و دو تا چهار مهندس خوش نام که از میان اعضای نظام مهندسی استان به پیشنهاد هیئت مدیره و حکم رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور انتخاب می شوند. مدت عضویت این افراد در شورای انتظامی نظام مهندسی سه سال است.
هدف از ایجاد این شورا تأسیس مرجعی شبه قضایی است برای رسیدگی به شکایات اشخاص حقیقی و حقوقی در خصوص تخلفات حرفه ای، انضباطی و انتظامی مهندسان و کاردان های فنی که عضو نظام مهندسی استان بوده یا دارای پروانه اشتغال هستند. جلسات شورای انتظامی نظام مهندسی استان با حضور اعضا رسمیت یافته و تصمیم های آن با اکثریت آرای حاضر در جلسه معتبر است. این شورا مستقل از سازمان نظام مهندسی بوده و هیئت مدیره و رئیس سازمان حق مداخله در امور و وظایف و اختیارات آن را ندارند و به طور مستقل رسیدگی و مبادرت به انشای رأی می نماید.
انواع و مصادیق تخلفات انضباطی و حرفه ای به موجب ماده91 آیین نامه اجرایی قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان تخلفات انضباطی و حرفه ای عبارت از تخلف در اموری است که انجام آن ناشی از پروانه اشتغال موضوع قانون یا عضویت در نظام مهندسی استان باشد.
مصادیق تخلفات انضباطی و حرفه ای و انطباق آن ها با مجازات انتظامی به شرح زیر است:
1- عدم رعایت ضوابط شهرسازی و مقررات ملی ساختمان و همچنین ضوابط و معیارهای فنی مربوط به آن
یا هر اقدام و عملی که مخالف یا متناقض با مقررات مذکور یا سایر مقررات مربوط جاری کشور باشد؛
مجازات انتظامی از درجه یک تا درجه پنج.
2- مسامحه یا بی توجهی در انجام امور حرفه ای به نحوی که موجب اضرار یا تضییع حقوق صاحب کار شود؛
از درجه یک تا درجه چهار.
3- مسامحه یا بی توجهی در انجام امور حرفه ای به نحوی که موجب اضرار غیر یا تضییع حقوق یا اموال عمومی شود؛
از درجه یک تا درجه پنج.
4- خودداری از انجام اقدامات بازدارنده یا اصلاحی در مورد تخلفات هر یک از عوامل اجرایی کار ازنظر مشخصات لوازم
و مصالح و کیفیت انجام کار با توجه به مفاد قراردادهای مربوط و ضوابط و مقررات ساختمانی؛
از درجه یک تا درجه سه.
.
5- صدور گواهی های خلاف واقع؛ از درجه یک تا درجه پنج.
6- تأیید غیرواقعی میزان عملیات انجام شده برای تنظیم صورت وضعیت یا مدرک مشابه دیگر؛
از درجه سه تا درجه پنج.
7- امتناع از اظهارنظر کارشناسی پس از قبول انجام آن در مواردی که از طریق مراجع ذی صلاح قانونی نظرخواهی شده است؛ از درجه یک تا درجه سه.
8- تعلل در تنظیم و تسلیم گزارش هایی که به موجب ضوابط و مقررات
یا دستور مراجع ذی صلاح قانونی موظف به تهیه و تسلیم آن ها به مراجع ذی ربط بوده است؛
از درجه یک تا درجه سه.
9- بی توجهی به مفاد اطلاعیه ها و اخطاریه های ابلاغ شده از سوی مراجع ذی صلاح و ذی ربط؛
از درجه یک تا درجه پنج.
10- جعل اوراق و اسناد و مدارک حرفه ای به شرط اثبات وقوع جعل در مراجع قضایی؛
از درجه سه تا درجه پنج.
11- اشتغال در حرفه مهندسی موضوع قانون خارج از صلاحیت یا ظرفیت تعیین شده در پروانه اشتغال؛
از درجه یک تا درجه پنج.
.
12- دریافت هرگونه وجه خارج از ضوابط؛ از درجه دو تا درجه پنج.
13- سوء استفاده از عضویت و یا موقعیت های شغلی و اداری نظام مهندسی استان به نفع خود یا غیر؛
از درجه دو تا درجه پنج.
14- عدم رعایت مقررات و ضوابط مصوب نظام مهندسی استان؛ از درجه یک تا درجه سه.
15- عدم رسیدگی به تخلفات در شورای انتظامی استان یا اجرا نکردن رأی توسط نظام مهندسی استان بدون عذر
و علت موجه بیش از سه ماه به تشخیص شورای مرکزی در مورد اعضای شورای انتظامی استان
یا اعضای هیئت مدیره نظام مهندسی استان؛ از درجه دو تا درجه پنج.
16- ارائه خدمات مهندسی طراحی، محاسبه، اجرا و نظارت توسط اشخاص حقیقی و حقوقی که مسئولیت بررسی
و تأیید نقشه و یا امور مربوط به کنترل آن طرح را در شهرداری ها و سازمان های دولتی
و نهادهای عمومی غیردولتی بر عهده دارند؛ از درجه یک تا درجه پنج.
17- تأسیس هرگونه مؤسسه، دفتر یا محل کسب و پیشه برای انجام خدمات فنی بدون داشتن مدرک صلاحیت مربوط؛
از درجه دو تا درجه پنج.
18- استفاده از پروانه اشتغال در دوره محرومیت موقت؛ از درجه دو تا درجه پنج.
19- انجام هر عملی که به موجب آیین نامه های داخلی نظام مهندسی استان مخالف شئون حرفه ای بوده،
و موجب خدشه دار شدن حیثیت نظام مهندسی استان شود؛ از درجه یک تا درجه چهار.
.
انواع مجازات انضباطی در ماده90 آیین نامه اجرایی قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان به مجازات انتظامی موضوع تخلفات انضباطی و حرفه ای مهندسان مشمول این قانون اشاره شده است.
به موجب این ماده، مجازات انتظامی به قرار زیر است:
درجه یک- اخطار کتبی با درج در پرونده عضویت در نظام مهندسی استان.
درجه دو- توبیخ کتبی با درج در پرونده عضویت در نظام مهندسی استان.
درجه سه- محرومیت موقت از استفاده از پروانه اشتغال به مدت سه ماه تا یک سال و ضبط پروانه اشتغال به مدت محرومیت.
درجه چهار- محرومیت موقت از استفاده از پروانه اشتغال به مدت یک تا سه سال و ضبط آن به مدت محرومیت.
درجه پنج- محرومیت موقت از استفاده از پروانه اشتغال به مدت سه تا پنج سال و ضبط آن به مدت محرومیت.
درجه شش- محرومیت دائم از عضویت در نظام مهندسی استان ها و ابطال پروانه اشتغال.
تبصره:
در صورت تکرار تخلف، اشخاصی که به سه مرتبه محرومیت موقت از استفاده از پروانه اشتغال محکوم شده باشند،
درصورتی که برای دفعات بعدی مرتکب تخلفی شوند که بازهم مستلزم اعمال مجازات محرومیت موقت از درجه چهار یا پنج باشد،
به مجازات مربوط به اضافه یک برابر مجموع مدت محرومیت های قبلی از استفاده از پروانه اشتغال و ضبط آن یا مجازات از نوع درجه شش محکوم خواهند شد.
همان گونه که بیان شد قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان و بعدازآن آیین نامه اجرایی مذکور،
مهم ترین مرجع برای ایجاد و رسیدگی به مسئولیت های قانونی و حرفه ای مهندسان ساختمانی به شمار می آید،
که دارای ضمانت اجرایی لازم برای برخورد با تخلفات مهندسان می باشد.
روشن است موارد یادشده ناظر بر فعالیت حرفه ای مهندسان ساختمانی بوده است و درصورتی که تخلفی انتظامی نبوده باشد،
مراجع عمومی قضایی صالح به رسیدگی و انشاء حکم خواهند بود،
لیکن درصورتی که ایجاد ضرر و زیان اقدامات انجام شده توسط مهندسان بدون انتصاب جرم باشد،
ضمانت اجرا کیفری نداشته و صرفاً مشمول قواعد عام مسئولیت مدنی می باشد.
